پترولوژی و ژئوشیمی سنگ های ولکانیک کوه شهسواران (استان سیستان و بلوچستان)

منطقه مورد مطالعه در 110 کیلومتری جنوب شهرستان زاهدان و حدود 60 کیلومتری شمال غرب شهرستان خاش و در مرکز ورقه 1:100.000 نوک آباد قرار گرفته است. این منطقه از نظر تقسیمات ساختاری بخشی از کمان ماگمایی حاصل از فرورانش پوسته اقیانوسی عمان نسبت به پوسته قاره ای مکران می باشد. واحدهای سنگی منطقه در گروه ولکانیک شامل: اندزیت- بیوتیت آندزیت هورنبلند اندزیت- اندزیت بازالت- ریوداسیت و مانند آن می باشد که می توان گفت بیش از 80 درصد واحدهای سنگی منطقه را تشکیل می دهد. کمتر از 10 درصد را واحدهای متامرف شامل: شیست های سبز و اسلیت های متورف و حدود 10 درصد را واحدهای رسوبی عصر حاضر و آبرفت ها تشکیل می دهند. آلتراسیون واحدهای سنگی در منطقه ضعیف بوده و زون های آلتراسیون شامل: سرسیتی، آرژلیتی و کربناته می باشند. با توجه به نمودارهای tas واحدهای سنگی منطقه در گروه های: آندزیتی، آندزیتی- بازالتی و ریوداسیت قرار می گیرند. در نمودارهای دو متغیره درصد اکسیدهای na2o, k2o و مقدار al2o3 نسبت به sio2 روند صعودی دارند که این امر با روند عادی تفریق ماگمایی سازگار است. پتاسیم به دلیل شعاع یونی بزرگ خود در ساختمان کانی ها وارد نمی شود و به همین دلیل، در طی عمل تفریق، مقدار آن به شدت افزایش می یابد. مقدار tio2 با افزایش sio2 کاهش می یابد. این اکسید در مراحل اولیه تبلور و تفریق ماگمایی در ساختمان کلینوپیروکسن ها و اکسیدهای آهن (تیتانومگنتیت) وارد می شود. نتایج به دست آمده از مطالعات ژئوشیمیایی حاکی از آنست که واحدهای سنگی ولکانیک منطقه در سری کالک آلکالن قرار می گیرند. آنومالی مثبت عناصر k, sr, ce در نمونه ها ناشی از آلایش ماگما با مواد پوسته ای است و آنومالی منفی در عناصر nb, ti در روند تغییرات عناصر کمیاب در نمودارهای عنکبوتی نشان دهنده تشکیل واحدهای سنگی در منطقه فرورانش و این پدیده از ویژگی های بارز و مشخص ماگماتیسم قوسی می باشد. پارامترهای فوق در مورد آتشفشان تفتان نیز بررسی و مقایسه گردید و تشابه نزدیکی بین تفتان و کوه شهسواران مشاهده گردید که احتمالاً بیانگر تفریق از منشأ ماگمای واحد است و از نظر موقعیت تکتونیکی هر دو کوه تفتان و شهسواران در سری کالک آلکالن و در موقعیت آندزیت بازالت های کالک آلکالن کمان آتشفشانی قرار می گیرند.